Hasan
- một nhà hiền triết Hồi giáo sắp qua đời, có người hỏi ông: “Thưa
ngài, xin ngài cho tôi biết ai là thầy ngài? Ai là người đã truyền cho
ngài những kiến thức uyên bác đến vậy?”.
Hasan
mỉm cười: Những người thầy của ta nhiều vô kể. Nếu điểm lại tên tuổi
của các vị ấy hẳn sẽ mất hàng tháng, hàng năm. Điều đó quá dài vì thời
gian của ta còn rất ít. Nhưng ta có thể kể ra đây ba người thầy trong số
những vị ấy.
Người
đầu tiên là một tên trộm. Một lần, sau khi lạc giữa sa mạc, ta tìm đến
được một khu làng, trời đã rất khuya, mọi nhà đều đóng cửa ngủ cả. Đi
mãi, cuối cùng tình cờ ta bắt gặp một người đàn ông đang hì hục khoét
vách. Ta hỏi ông ta xem có thể tá túc ở đâu, ông ta trả lời: “Khuya
khoắt thế này thật khó tìm chỗ nghỉ chân. Nhưng ông có thể đến ở chỗ tôi
nếu ông không ngại ở chung với một tên trộm”.
Quá
khát và mệt mỏi, ta quyết định theo người đàn ông đó về chỗ trú chân,
không một chút chần chừ. Ta đã nán lại đấy hẳn một tháng! Mỗi đêm, trước
khi đi, người đàn ông ấy đều lặp lại câu nói quen thuộc: “Tôi đi làm
đây. Ông ở nhà cầu nguyện cho tôi nhé!”. Lần nào người đó trở về, đáp
lại ánh mắt tò mò của ta, vẫn là câu trả lời: “Hôm nay chẳng trộm được
gì, nhưng ngày mai tôi sẽ làm được. Có thể lắm chứ”.
Bỏ
qua chuyện xét đoán việc làm bất chính của người đàn ông kia, rõ ràng
ông ta cũng rất đáng nể vì niềm tin mạnh mẽ của mình phải không? Đã có
lúc ta trải qua giai đoạn vô cùng bế tắc, trí óc liên tục suy ngẫm nhưng
chẳng ngộ ra được một chân lý nào. Điều đó khiến ta rơi vào tâm trạng
tuyệt vọng đến mức nghĩ rằng mình nên chấm dứt tất cả những tìm kiếm vô
nghĩa này. Nhưng ngay sau đấy ta chợt nhớ đến tên trộm, kẻ hằng đêm vẫn
quả quyết: “Ngày mai tôi sẽ làm được. Có thể lắm chứ!”.
Người
thầy thứ hai của ta là một con chó - đừng vội cười nhé anh bạn. Lần đó,
khi ta đang đi dọc bờ sông thì một con chó xuất hiện. Nó đang khát
nước. Nhưng vừa nhìn xuống dòng nước, nó liền hoảng sợ bỏ chạy. Chắc
chắn nó đang nhầm tưởng cái bóng của mình là một con chó khác. Có lẽ quá
khát nên chạy được một đoạn, con chó đáng thương lại quay trở lại Mặc
nỗi sợ hãi trong lòng, nó nhảy xuống sông và cái bóng biển mất. Ta nhận
ra rằng, cũng như con vật kia, phần lớn nỗi sợ hãi trong con người chúng
ta đều do tưởng tượng mà nên. Vì vậy, phải biết lấy hành động để chiến
thắng nỗi sợ của bản thân.
Người
thầy cuối cùng của ta là một đứa bé. Lần nọ, ta đến một thành phố lớn
và thấy một đứa bé cầm trên tay ngọn nến đã thắp sáng để đặt trong đền
thờ. Ta hỏi đứa bé: “Con tự thắp cây nến này phải không?”. Đứa bé đáp:
“Thưa phải”. Đoạn ta hỏi: “Lúc nãy ta còn thấy cây nến chua được thắp
nhưng chỉ một thoáng sau đã cháy sáng. Vậy con có biết ánh sáng từ đâu
đến không?”.
Đứa bé cười to, thổi phụt ngọn nến và nói: “Ngài thấy ánh sáng đã biến mất, vậy ngài bảo ánh sáng đã đi đâu?”.
Cái
tôi ngạo nghễ của ta hoàn toàn sụp đổ, pho kiến thức kim cổ của ta cũng
sụp đổ theo. Lúc ấy ta nghiệm ra sự dốt nát của bản thân. Và từ đó trở
đi, ta không bao giờ còn dám tự hào về kiến thức của mình
Đúng
là có thể nói ta không có một ai là thầy, nhưng điều này không có nghĩa
ta không phải là một học trò. Ta xem vạn vật là thầy. Ta học hỏi từ tất
cả mọi vật, từ cành cây, ngọn cỏ đến đám mây trên trời kia. Ta không có
một người thầy, vì ta có hàng triệu triệu người thầy mà ta đã học được
mỗi khi có thể. Điều thiết yếu trong cuộc sống là phải luôn sẵn sàng làm
một người học trò và phải biết học hỏi ngay từ những điều bình thường,
từ những con người giản dị nhất.