Không
có gì trong cuộc đời này thú vị và đáng giá hơn một tia sáng bất ngờ
soi rọi tâm trí khiến bạn thay đổi thành một con người mới - con người
với những nghĩ suy tích cực. Những khoảnh khắc như vậy rất hiếm hoi
nhưng chắc chắn một lúc nào đó nó sẽ xảy đến với mỗi chúng ta. Đôi khi,
nó được khơi nguồn từ một cuốn sách, một bài thuyết giáo hay một vài câu
thơ. Hoặc cũng có khi nó xuất phát từ một người bạn...
Một
buổi chiều mùa đông lạnh lẽo tại Manhattan, trong lúc ngồi chờ đợi ở
một nhà hàng nhỏ của Pháp, một nỗi thất vọng chán chường xâm lấn tâm hồn
tôi. Chỉ vì một vài tính toán sai lầm đã khiến một dự án quan trọng
trong cuộc đời tôi tan thành mây khói.
Thậm
chí, kê hoạch gặp lại người bạn thân yêu (ôi người bạn già, tôi vừa
nghĩ về ông ấy và còn cảm thấy rất vui xong) bỗng không còn khiến tôi
hân hoan như trước. Tôi ngồi đó cau mày khó chịu nhìn chiếc khăn trải
bàn sọc ca rô và gặm nhấm những khoảnh khắc đau buồn đã qua.
Cuối
cùng tôi cũng thấy ông bạn già của mình băng qua đường, trên người
khoác chiếc áo bành tô cũ kỹ, đầu đội chiếc mũ sùm sụp kỳ quái che đi
cái đầu hói, trông ông ấy giống một tay tài phiệt ghê gớm hơn là một
chuyên gia tâm thần học lỗi lạc. Ông làm việc ở gần đây và tôi biết ông
vừa khám xong cho bệnh nhân cuối trong ngày. Ông đã gần 80 tuổi nhưng
vẫn đủ khỏe để khám bệnh hằng ngày cho nhiều bệnh nhân và giữ tác phong
như giám đốc của một tổ chức lớn, vẫn yêu thích việc “trốn” khỏi công
việc hàng ngày để tới tham dự trận golf bất cứ khi nào có thể.
Khi
ông đến ngồi bên cạnh tôi, người phục vụ đã mang tái chai bia như
thường lệ. Đã mấy tháng không gặp nhưng trông ông vẫn thế - khỏe mạnh và
minh mẫn.
- Xin chào anh bạn trẻ, có chuyện gì với cậu à? - Ông thảng thán hỏi không cần rào đón.
Từ
lâu tôi đã không còn ngạc nhiên trước sự nhạy bén của ông, vì thế tôi
bắt đầu nói về những điều đang khiến mình phiền lòng. Với một niềm kiêu
hãnh xen chút buồn rầu, tôi cố gáng thành thật, không đổ lỗi cho ai vì
sự thất vọng của mình mà chỉ biết trách bản thân. Tôi phân tích tất cả
mọi điều, tất cả những lời chỉ trích, những hành động sai lầm. Tôi vẫn
tiếp tục nói khoảng 15 phút nữa trong khi người bạn già của tôi nhấp cốc
bia trong im lặng.
Khi tôi nói xong, ông đặt cái ly xuống và bảo:
- Nào anh bạn, đến văn phòng cùng tôi nào.
- Văn phòng của ông ư? Ông để quên gì sao?
- Không. Tôi chỉ muốn cậu thấy một vài điều. Chỉ vậy thôi. - Ông nhẹ nhàng nói.
Ngoài
trời bắt đầu lất phất mưa nhưng văn phòng của ông vẫn ấm áp, tiện nghi
và thân thuộc: những góc tường xếp đầy sách, băng ghế dài bằng da, bức
ảnh có chữ ký của Sigmund
Freud và một cuộn băng ghi âm đặt trên cửa sổ. Thư ký của ông đã về nhà. Chỉ còn lại hai chúng tôi.
Người bạn già của tôi lấy ra một cuộn băng từ chiếc hộp đựng danh thiếp và đặt nó vào máy. Ông mỉm cười, nói:
-
Trong cuộn băng này có ba đoạn ghi âm ngắn về ba người khác nhau đến
xin tôi giúp đỡ. Tôi muốn cậu lắng nghe những đoạn ghi âm này và xem cậu
có thể lựa chọn ra hai từ chung cho cả ba trường hợp này hay không.
Đừng có ngẩn mặt ra như thế. Tôi có lý do của mình mà.
Với
tôi, điểm tương đồng của ba người trong ba máu ghi âm này có lé là sự
bất hạnh. Người đầu tiên rõ ràng đã phải trải qua một thời kỳ khủng
hoảng do việc kinh doanh thua lỗ. Anh ta nhiếc móc mình rằng đã không
làm việc chăm chỉ và không vững tin vào con đường phía trước. Người phụ
nữ cất tiếng sau đó chưa kết hôn vì cô cảm thấy mình phải có trách nhiệm
với người mẹ già yếu. cô ấy nhớ lại trong tiếc nuối và đau khổ về những
cơ hội xây dựng một cuộc sống gia đình hạnh phúc mà cô đã từ bỏ. Giọng
nói thứ ba là của một người mẹ có thằng con trai vừa gặp rắc rối với
cảnh sát; bà ấy trách mình đã không biết dạy dỗ nó.
Người
bạn già của tôi tắt máy rồi trở lại ghế ngồi.-Trong những đoạn ghi âm
này có một cụm từ được lặp lại đến những sáu lần, nó ẩn chứa ý nghĩa
không mấy tích cực. Cậu có nhận ra không? Không ư? A, có lẽ cũng là do
chính cậu đã dùng cụm từ này tới ba lần lúc ở nhà hàng khi nãy. - Ông
lấy cái hộp và bỏ cuộn băng vào rồi trao nó cho tôi. - Chúng ở đây, ngay
trên cái nhãn này. Hai từ đáng buồn nhất trong mọi ngôn ngữ.
Tôi nhìn xuống. Được in một cách ngay ngắn bằng mực đỏ trên chiếc nhãn là hai chữ: Giá mà.
-
Có lẽ cậu sẽ ngạc nhiên nếu biết rằng tôi đã ngồi trên chiếc ghế này và
lắng nghe hàng ngàn lần những câu nói buồn đau khắc khoải bắt đầu bằng
hai chữ trên. Họ đã nói với tôi rằng: Giá mà tôi hành động khác đi; Giá
mà mọi chuyện không xảy ra như thế; Giá mà tối khống mất bình tính để
rồi thốt ra những lời lẽ chua chát đó, có những hành động thiếu thành
thật đó, nói những lời dối trá đó; Giá mà tôi khốn ngoan hơn, hoặc bớt
ích kỷ đi hoặc biết tự kiềm chế hơn... Họ cứ nói và nói cho đến khi tôi
buộc phải ngắt lời hoặc yêu cầu họ dừng lại. Đôi khi, tôi cũng buộc họ
phải nghe những đoạn ghi âm mà cậu vừa nghe. Và rồi tôi nói với họ: Giá
mà anh (chị) ngừng nói giá mà thì chúng ta đã làm được một điều gì đó ý
nghĩa hơn.
Ông duỗi đôi chân ra và tiếp:
-
Vấn đề nằm ở chỗ có tiếc nuối thế nào thì ta cũng không thể thay đổi
được hiện thực. Nó chỉ khiến người ta hướng tới sự lựa chọn sai lầm -
chùn bước thay vì tiến bước. Và nó khiến chúng ta láng phí thời gian.
Cuối cùng, nếu cậu để nó trở thành một thói quen thì chính nó sẽ là rào
cản cho những cố gắng của cậu.
Bây
giờ, nói đến trường hợp của cậu nhé. Kế hoạch của cậu đã thất bại. Tại
sao? Bởi vì cậu đã phạm phải một số sai lầm nào đó. Mà con người thì ai
chẳng có sai lầm. Sai lầm dạy cho ta nhiều bài học quý. Nhưng khi cậu kể
cho tôi nghe về những sai lầm ấy trong sự than văn, tiếc nuối thì tôi
chác rằng cậu chưa học được điều gì cả.
- Làm sao ông biết? - Tôi hỏi, giọng hơi bất đồng.
-
Bởi vì cậu chưa bước ra khỏi quá khứ. Cũng chưa lần nào cậu đề cập tới
tương lai. Và thành thật mà nói, bây giờ, cậu vấn đang say sưa trong quá
khứ. Ngoan cố là một đức tính không tốt mà tất cả chúng ta đều có, nó
khiến chúng ta mãi day dứt vì những lỗi lầm cũ. Sau cùng, khi cậu nhắc
đến nguyên nhân của những sai lầm thì chính cậu mới đang là vấn đề lớn
nhất.
Tôi gật đầu buồn bã.
- Vậy tôi phải làm gì để thay đổi đây?
- Hãy thay đổi mối quan tâm của mình. Hãy dùng những từ và cụm từ khác thể hiện sự vươn lên chứ không phải sự chùn bước.
- Ông có thể gợi ý cho tồi không?
- Dĩ nhiên là có rồi. Hãy loại bỏ khỏi đầu hai từ “Giá mà” và thay vào đó cụm từ “Lẫn tới”.
- Lần tới sao?
-
Đúng vậy. Tôi từng chứng kiến hiệu quả kỳ diệu của cụm từ ấy ở chính
cản phòng này. Nếu một bệnh nhân chỉ luôn miệng nói “Giá mà... ” với tôi
thì đúng là anh ấy đang gặp rắc rối. Nhưng nếu anh ấy dám nhìn thẳng
vào mắt tôi mà nói “Lần tới... ” thì tôi hiểu rằng anh ấy đã tìm ra cách
giải quyết vấn đề. Điều đó đồng nghĩa với việc anh ấy đã quyết định áp
dụng bài học mà anh ấy tích lũy được từ những trải nghiệm trong quá khứ,
bất kể nó đau đớn xót xa và khó khăn nhường nào. Và nó cũng đồng nghĩa
với việc anh ta đã sản sàng bỏ qua những rào cản của tiếc nuối để tiến
vẻ phía trước, hành động và đấu tranh cho hạnh phúc. Hãy cô lên. Rồi
chính cậu sẽ hiểu.
Ồng
dừng lời. Ngoài trời, những giọt mưa tí tách rơi. Tồi cố gắng loại bỏ
cụm từ tiêu cực ra khỏi đầu mình và thay vào đó một cụm từ tích cực hơn.
Điều đó dĩ nhiên rất khó khăn nhưng tôi có thể cảm nhận được cụm từ mới
này đang dần khớp vào đúng vị trí trong lòng mình.
- Thêm một điều nữa, anh bạn. Hãy áp dụng bí quyết nho nhỏ này vào những khó khăn vẫn còn có thể giải quyết. - Ông căn dặn.
Rồi ông lấy ra từ trong tủ sách phía sau lưng một cuốn nhật ký:
-
Đây là cuốn nhật ký của một người phụ nữ từng là giáo viên ở quê tôi,
nó được lưu giữ suốt nhiều năm qua. Chồng bà ấy là một người chẳng chút
tài cán nhưng lại rất tốt bụng, hào hoa và rộng lượng. Người phụ nữ này
phải cáng đáng rất nhiều trọng trách, từ việc nuôi nấng con cái, chi trả
các hóa đơn và gán kết cả gia đình. Nhật ký của bà ấy chất chứa rất
nhiều phản uất trước những khiếm khuyết của chồng mình, Jonathan.
Một
thời gian sau Jonathan mất. Tất cả các trang nhật ký đều bị xé đi, trừ
một trang duy nhất. Trang đó ghi như thế này: “Hôm nay tôi được bô nhiệm
làm thanh tra cho các trường học. Tòi ngỡ rằng mình sẽ rất hãnh diện.
Nhưng nếu tôi biết trước có ngày Jonathan rời xa tôi như thế và nếu biết
rằng tôi sẽ rất đau khổ khi đối diện với thực tế này thì tôi đã tới
ngay bên ống ấy”.
Nhẹ nhàng khép cuốn nhật ký ấy lại, người bạn già của tôi nói:
-
Cậu có thấy không? Bà ấy đang nói gì nhỉ, “giá như”. Giá như tôi biết
chấp nhận ông ấy., chấp nhận những khuyết điểm, chấp nhận tất cả. Giá
như tôi biết yêu thương ông ấy hết lòng... - Ông đặt cuốn nhật ký trở
lại giá rồi tiếp lời. - Những cụm từ này đã trở thành niềm tiếc nuối lớn
nhất trong lòng người phụ nữ ấy vì khi đó tất cả đã quá trễ để bà ấy
làm lại.
Ồng đứng dậy một cách dứt khoát.
-
Thôi giải tán thồi. Tồi rất vui vì gặp cậu, anh bạn trẻ ạ. Lúc nào tồi
cũng rất vui. Và bây giờ, nếu cậu có thể gọi giúp tôi một chiếc xe taxi
thì tôi có thể vẻ nhà rồi.
Chúng
tôi bước ra khỏi tòa nhà, hòa mình vào bóng tối với những hạt mưa lặng
lẽ rơi. Vừa thấy bóng dáng một chiếc xe đang đi tới, tôi vội vã chạy ra
để gọi, nhưng một hành khách khác đã nhanh chân hơn.
-
Của tôi, của tôi! o, giá mà chúng ta bước xuống sớm mười giây thì chúng
ta đã ngoắc được chiếc xe đúng không? - Ông ấy hóm hỉnh trêu tôi.
Tôi cười, hiểu ra hàm ý của ông.
- Lần tới tôi sẽ chạy ra nhanh hơn.
- Đúng đấy. Chính là như vậy. - Người bạn già cười rồi kéo chiếc mũ xuống che lấy đôi tai.
Một
chiếc xe taxi khác đang lướt chậm tới chỗ chúng tôi. Tôi mở cửa xe cho
ông. Ông mỉm cười rồi vẫy tay chào. Chiếc xe bắt đầu lăn bánh. Đó cũng
là lần cuối cùng tôi gặp ông. Một tháng sau, ông qua đời do bệnh tim tái
phát đột ngột.
Đã
rất lâu kể từ buổi chiều mưa ỞManhattan, mỗi lần nhận ra mình đang
chuẩn bị nói “Giá như... ”, tôi liền chuyển sang dùng cụm từ “Lần tới...
Rồi tôi chờ đợi điều kỳ diệu sắp nảy sinh trong tâm trí mình. Mỗi lần
như thế, tôi lại nhớ tới người bạn già năm xưa.
Ông ấy vẫn sống mãi trong lòng tôi, chắc chắn là như vậy.